پرسپکتیو خطی

وجه شباهت هنرمندان و شعبده بازها به کاربردن خطای دید است. شعبده بازان از دود و آینه یا ابزار دیگری بهره می گیرند و هنرمند تمام قدرت خود را بر صفحه دو بعدی به کار میگیرد تا خطای دیدی با عمق هر چه بیشتر را ایجاد کند
و بیننده را متقاعد کند که آنچه میبیند امری است سه بعدی. یکی از این ابزار های هنرمندان پرسپکتیو است. این مقاله خیلی راحت میتونه بهتون کمک کنه که با موضوع پرسپکتیو خطی آشنا بشین.

پرسپکتیو خطی چیست؟

در پرسپکتیو خطی توسط  خطوط و جای گیری اشکال بعد و عمق تبیین می شوند. صرف نظر از ترکیب بندی که میتواند همواره پیچیدگی های خود را داشته  باشد, نکات زیر در مورد تمامی گونه های پرسپکتیو خطی مصداق دارد:

1. خط افق : این همان خطی است که در آن آسمان به زمین یا آب می رسد. ارتفاع این خط می تواند بر محل قرار گیری نقطه گریز میزان ارتفاع اشکال در تصویر تاثیر بگذارد.
2. نقطه گریز : محلی است که  به نظر می رسد در آن کلیه خطوط موازی به هم در آن نقطه می رسند

در تصویر 2 خطوط موازی بتدریج به سمت انتهای تصویر تمایل پیدا می کنند و نقطه ای را بر خط افق به وجود می آورند که آن نقطه گریز می باشد. ( تعداد نقاط گریز در یک تصویر می تواند نامحدود باشد.)

خط زمین: سطحی افقی در قسمت زیرین خط افق می باشد که می تواند زمین و یا آب باشد. در صورتی که خط زمین دارای پستی و بلندی باشد این امکان می رود که نقطه گریز لزوما بر خط افق نباشد و بر جایی بالاتر از این خط قرار داشته باشد.

خطوط قائم: خطوطی که بصورت موازی به نقطه گریز می رسند. ناظر: این نقطه  به محلی اطلاق می شود که از آنجا صحنه دیده می شود.
محل خط افق و نقطه گریز می تواند محل ناظر را نیز نتاثر خود کند.

4 عامل در پرسپکتیو باعث ایجاد عمق و بعد می شوند:

• اندازه اشکال
• جای اشکال
• وضعیت قرارگیری اشکال کنار هم
• همگرایی خطوط

اندازه اشکال: بزرگترین اشکال در کمترین فاصله از ناظر قرار دارند. در تصویر 3 مربع در سمت راست به دلیل ابعاد آن به نظر می رسد که به ناظر نزدیکتر است. و مربع کوچ سمت چپ به دلیل اندازه آن به نظر می رسد که در دورترین فاصله از بیننده قرار داشته باشد.

وضعیت قرارگیری اشکال کنار هم: معمولا درمورد اشکالی که در تصویر روی هم قرار می گیرند شکل زیرین کوچکتر و شکل رو بزرگتر دیده می شود.

جایگاه اشکال : هرچه شکل از خط افق دور تر شود به ناظر نزدیکتر خواهد بود. در تصویر 3 مربع سمت راست از خط افق دور تر و به بیننده نزدیکتر است. دو مربع دیگر به خط افق نزدیکتر بوده و از بیننده دورتر.

همگرایی خطوط : خطوط موازی در علم مناظر و مرایا در دوردست به یکدیگر می رسند. در تصویر 4 با برخورد به یکدیگر در نقطه گریز عمق فضا را القا می کنند.همچنین این همگرایی باعث می شود که پهنای جاده نیز در اثر خطای دید کمتر به نظر برسد.

اساس پرسپکتیو خطی

استفاده آسان از پرسپکتیو خطی برای کلیه هنرمندان و هنرجویان در هر سطحی و درک درست آن بسیار حائز اهمیت می باشد. داشتن درک صحیح از علم مناظر و مرایا برای تمام هنرمندان فارغ از نوع تکنیک و ابزار مورد استفاده بسیار مهم است زیرا این علم باعث ایجاد انقلابی نو در آثار هنرمندانی شد که عمق در فضاها را به تصویر می کشیدند.

این علم که در قرن 15 میلادی بوجود آمد فضای سه بعدی را با استفاده از ایجاد خطای دید بر فضایی دو بعدی نظیر بوم یا کاغذ پیاده کرد. بر اساس این علم , وقتی دو خط موازی در فضای دو بعدی به نقطه ای در فاصله ای دور می روند به یکدیگر نزدیک تر می شوند. برای این منظور عناصری مانند خط افق, نقطه گریز روی خط افق و تعدادی خطوط گریز را برای این علم معرفی کردند. پیشنهاد می کنم مقاله طراحی در پرسپکتیو را نیز مطالعه کنید.

خط افق در طراحی پرسپکتیو خطی

خط افق, خطی افقی است که ارتفاع دید بیننده و همچنین محل پیوستن آسمان و زمینه (آب یا زمین ) را مشخص می نماید.

خطوط گریز در طراحی پرسپکتیو خطی

خطوط گریز نیز به خطوطی اطلاق می شود که باعث ایجاد خطای دید می شوند و اشکال را در دوردست کوچکتر می نمایانند. این خطوط در انتهایش به نقطه ای بر خط افق به نام نقطه گریز می رسند.

در تصویر پرسپکتیو یک نقطه ای و دو نقطه ای را می بینید. تفاوت آنها در تعداد نقاط گریز و محل قرارگیری آنها بر خط افق می باشد.

در تصویر بعدی نقطه گریز را بر دست سنت آگوستین و خطوط گریز را که از این نقطه انتشار یافته اند را می بینید. در ابتدای آشنایی با پرسپکتیو و برای استفاده از آن در ترکیب بندی می بایست از پرسپکتیو یک نقطه ای با یک نقطه گریز استفاده کنید. معمولا این نوع برای طراحی از جاده ها , راه آهن و یا ساختمان هایی که مقابل دید بیننده هستند کاربرد دارند.

هنرمندان بر این عقیده اند که پرسپکتیو متشکل از سه امر می باشد:

• بیننده
• سوژه
• تصویر

این علم به رابطه فی مابین این سه مورد پرداخته فارغ از این باب که هنرمند منظره ای را به تصویر می کشد یا طبیعت بیجان و یا مجسمه ای را بسازد.

برای شروع طراحی پرسپکتیو خطی به ابزار زیر نیازمندیم:

• برگه کاغذ 16 . 20 اینچ
• خط کش
• گونیا
• پرگار
• نقاله
• مداد H
• یک مداد قرمز
• مداد آبی
• پاک کن
• میز کار با زاویه 90 درجه یا بورد طراحی ( اختیاری )

مرحله اول پرسپکتیو خطی ( تصویر 3 ) :

کاغذ خود را به صورت افقی و به صورت موازی با لبه سطحی که روی آن به کار کردن می پردازید قرار دهید. از لبه بالایی کاغذ به ارتفاع 6 اینچ پایین آمده و خطی افقی رسم کنید.

مرحله 2 ( تصویر 7 ) :

از سمت راست کاغذ به اندازه 10 اینچ به داخل آمده و خطی عمودی و با زاویه 90 درجه با خطی که کشیده اید ترسیم کنید خط افقی همان خط افق است که نشان دهنده ارتفاع دید بیننده را نشان می دهد و خط عمودی, خط مرکزی است.

مرحله 3 طراحی پرسپکتیو خطی (تصویر 8 ) :

خط کشی با زاویه 90 درجه را بر خط عمودی قرار دهید و به ارتفاع 8 اینچ از خط افق پایینتر آمده و آن را علامت بزنید. این نقطه را به ” نقطه گریز” نامگذاری می کنیم.

مرحله 4 طراحی پرسپکتیو خطی (تصویر9) :

مرکر نقاله را بر نقطه گریز قرار دهید و محل زاویه 90 درجه را بر خط عمود علامت بزنید. از آنجا زاویه 30 درجه را در سمت چپ خط عمودی اندازه گیری کنید و علامت بزنید.

مرحله 5 ( تصویر 10):

گوشه 90 درجه گونیا را بر نقطه گریز قرار دهید و همانند شکل 7 محل تلاقی زاویه 60 درجه با خط افق را علامت زنید.

مرحله 6 طراحی پرسپکتیو خطی ( تصویر11 ) :

سوزن پرگار را بر نقطه گریز و بازوی پرگار را بر نقطه ای که در گام قبل علامت زده بودید بگذارید و دایره ترسیم کنید.
این دایره مخروط بصری نام دارد که طبق آن محدوده کلیه خطوط پرسپکتیو معین می شوند.

مرحله7 ( تصویر12) :

از نقطه گریز بر خط عمود بر آن به ارتفاع 3 اینچ پایینر خطی آبی به موازات خط افق به طول 8 اینچ و از هر سمت به اندازه 4 اینچ فاصله رسم کنید. سپس با مداد قرمز هر اینچ را علامت بزنید.

مرحله 8 ( تصویر 13 ):

با مداد قرمز و گونیا تمامی اینچ های نشانه گذاری شده را به نقطه گریز وصل کنید. این خط ها دقیقا همان خطوطی موازی (در واقعیت) هستند که براساس پرسپکتیو در دوردست به نقطه گریز می رسند.

مرحله 9 طراحی پرسپکتیو خطی (تصویر14) :

سپس به اندازه فاصله نقطه گریز تا نقطه دید ( دراینجا8 اینچ) روی خط افق اندازه گیری کرده و علامت بزنید. به این نقطه نقطه اندازه گیری گفته می شود.

مرحله 10 ( تصویر15)

حالا با مداد آبی و گونیا خط قطری بین نقطه اندازه گیری و نقطه انتهایی سمت راست خط پایه خطوط گریز بکشید. و تمامی نقاط برخورد خط قطری با خطوط گریز را با مداد آبی نقطه بگذارید.

مرحله 11 طراحی پرسپکتیو خطی ( تصویر 16) :

بر نقاط آبی مرحله پیشین خطوطی آب رنگ از چپ به راست و به موازات خط پایه خطوط گریز بکشید.

در انتها تمامی دوایر و خطوط را به جز خطوط گریز و خطوط موازی با پایه آن را پاک کنید و سطح بدست آمده را به دقت بررسی کنید . ( تصویر 17)

در تصویر نمونه اثری از آزمون میانی هنرجویان آکادمی هنر نیویورک در منهتن امریکا و آکادمی هنرهای زیبای پنسیلوانیا در فیلادلفیا که بر اساس آموزش بالا شکل گرفته است. پیشنهاد می کنم مقاله آشنایی با انواع سبک های نقاشی را نیز مطالعه کنید.

سوالات متداول پرسپکتیو خطی

پایان مقاله پرسپکتیو خطی